Η Φυλακή της Ρουτίνας

Η ρουτίνα είναι μια σειρά συνηθειών που παγιώνουν την (ψευδ)αίσθηση του προβλέψιμου. Οι συνήθειες, επαναλαμβανόμενες ενέργειες ή παραλείψεις, μοιάζουν να εξελίσσονται σε αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας, ενώ, στην πραγματικότητα, την αποδυναμώνουν. Η ανάγκη για έλεγχο των καταστάσεων είναι εγγενής στην ανθρώπινη υπόσταση και καταδεικνύει ότι εμφορούμαστε, σε πολλές περιπτώσεις, από τον φόβο. Φόβο γιατί, όμως; Γιατί μας φοβίζει το ανεξέλεγκτο όταν η ίδια η ζωή κυλάει με την ορμή του απρόβλεπτου και οι αντιδράσεις μας απέναντι σε ό,τι συμβαίνει δεν προκαθορίζονται, αλλά είναι αυθόρμητες, στιγμιαίες και εξίσου αναπάντεχες με εκείνα που συμβαίνουν σαν κεραυνοί εν αιθρία;

Οικοδομούμε συνήθειες ως άμυνα απέναντι στο φευγαλέο των εμπειριών που θα θέλαμε, ιδανικά, να έχουν κάποια εμβέλεια στον χρόνο. Επειδή δεν είμαστε τόσο κυνικοί όσο η επιφανειακή μας νοοτροπία προβάλλει, παλεύουμε να αντισταθούμε στην ''υπεξαίρεση'' του νοήματος από χιλιάδες, αόρατους εισβολείς , επινοώντας επιμέρους κόσμους από σταθερές αξίες και αδιασάλευτο νόημα. Η ρουτίνα δεν είναι παρά μια δέσμη συνηθειών που αλληλεπιδρούν για να διαφυλάξουν την ακεραιότητα ενός ευρύτερου νοηματικού σύμπαντος που μοιάζει να απειλείται από την επιθετική δράση εξωγενών δυνάμεων. Μέσα στον κόσμο, μοίρα μας να γινόμαστε αλλόκοσμοι. Μέσα στην προσπάθεια επιβολής της ομοιομορφίας ως θεμιτού καθεστώτος, η διαφοροποίηση είναι η πρώτη απόπειρα αντίστασης. Εκεί θεριεύει η επιθυμία για κανόνες, στερεότυπα και νόρμες, για κατηγορίες και κουτάκια που θα τερματίσουν το χάος και την ασυδοσία της αιφνίδιας αλλαγής. Μέσα στο πλήθος θριαμβεύει η μονάδα, η ανάγκη της να υπερτονίζεται ως διαφορετική, το πρόταγμα της φωνής σε ένα σμήνος πανομοιότυπων όντων που κυβερνώνται από την σιωπή. Μέσα στην γενικευμένη φασαρία, κάπου χάσαμε τη φωνή μας, η αξία της εκμηδενίσθηκε.

Η μοναξιά μετατρέπεται σε καταφύγιο και σωτηρία από την εξίσωση των ανόμοιων. Ταυτιζόμαστε με την ρουτίνα μας, γινόμαστε ένα με αυτήν, πασχίζουμε ευλαβικά να τηρούμε τους κανόνες ώστε να παραμένει αμετάβλητη. Ενώ η ζωή προχωράει, η προσωπικότητα βυθίζεται στο τέλμα. Ενώ η ρουτίνα εγκαθιδρύεται σε μία προσπάθεια απόσεισης της ανασφάλειας, καταλήγει να την αναπαράγει και να την πολλαπλασιάζει απεριόριστα. Καθώς η ρουτίνα προσπαθεί να ανακτήσει τον έλεγχο, οδηγεί σε έναν εκούσιο εγκλωβισμό όπου μη προβλεπτά γεγονότα λαμβάνουν χώρα το ένα πίσω από το άλλο και εμείς διπλά παγιδευμένοι είμαστε ανήμποροι να τα αποδεχθούμε και να εγκαταλείψουμε τις συνήθειές μας. Καταδίκη σε αιώνια ανασφάλεια; Όταν η ανασφάλεια επιτρέπουμε να γίνει το βασικό μας κίνητρο, ναι. Πέραν μιας ελάχιστης τυποποίησης δραστηριοτήτων που είναι φυσιολογική και συνθέτει την καθημερινότητά μας, η αποθέωση της ρουτίνας ως παραμέτρου προσωπικής ικανοποίησης είναι προβληματική. Αυτό το καταλαβαίνουμε σκεπτόμενοι πόσο απολαμβάνουμε μια ασχολία ή εμπειρία που δοκιμάζουμε για πρώτη φορά ή δεν έχουμε την δυνατότητα να εντάξουμε στο πρόγραμμά μας σε περιοδικά επαναλαμβανόμενη βάση.

Πώς θέλουμε να είμαστε διαφορετικοί όταν τρέμουμε την επέλευση του διαφορετικού; Πώς αξιώνουμε την ελευθερία όταν συναινούμε στην αιχμαλωσία από φόβο; Και πόσο θρασύδειλη είναι μια τέτοια αξίωση για ελευθερία όταν είμαστε ανίκανοι για επιλογή;

Ό,τι και να γίνεται στον κόσμο, όσο σουρεαλιστικό και να μοιάζει, όσο μεμψιμοιρούμε για μια χαμένη ευτυχία εξαιτίας των συνθηκών, θα γινόμαστε και εμείς απλές συνθήκες. Εφήμερες, ασήμαντες, ανούσιες. Σαν την επικαιρότητα που βάρβαρα επιβάλλεται, αλλά αναιρείται σύντομα από νέα γεγονότα. Αν δεν κάνουμε την γενναία πάντα επιλογή της αλλαγής, αν δεν επιλέξουμε τι πρόσημο θέλουμε να έχει η εξέλιξή μας, η στασιμότητα θα είναι αναπόφευκτη.

Η ρουτίνα είναι μια συνειδητή απόρριψη της αλλαγής σε κάθε πεδίο, φαντάζει ακίνδυνη, αλλά μεγιστοποιεί το ρίσκο για την απώλεια εκείνης της στιγμής που όλοι λαχταράμε. Της στιγμής που με το ίδιο πρόσωπο αλλά με αναπτέρωση εκ των έσω προερχόμενη θα καλωσορίσουμε την αλλαγή και το να μείνουμε ίδιοι θα είναι πια αδύνατο. Της στιγμής όπου ο αποχαιρετισμός δεν είναι απώλεια, αλλά αναγέννηση και η νέα μορφή μας, άφοβη και ατρόμητη, δεν θα αναζητεί με αγωνία το νόημα, γιατί θα το βιώνει κάθε στιγμή. Δεν θα αντιστρατεύεται το πλήθος, αλλά θα ενσωματώνεται σε αυτό, με την επίγνωση ότι ουδείς είναι ίδιος με τον άλλο γιατί ουδείς επιθυμεί να μένει ίδιος όταν έχει κάνει ανακωχή με το διαφορετικό. Με το ότι και ο ίδιος μπορεί να έχει χίλια αγέννητα πρόσωπα και φτάνει μόνο μια συγκυρία για να τα ξετυλίξει. Με το ότι τα στερεότυπα που έπλαθε τόσα χρόνια δεν ήταν παρά αλαζονικά τεχνάσματα για να κουκουλώνει την ανασφάλεια. Αλλά αυτή η τελευταία σιχαίνεται τις βασιλικές οδούς, θέλει δρόμους ανηφορικούς όπου με τόλμη τα δεδομένα διαγράφονται και η δυνατότητα πανηγυρίζει. Με την γλυκόπικρη διαπίστωση ότι, όσο και να αποφεύγουμε εκείνα που φοβόμαστε, έρχονται και μας ανταμώνουν, την πιο απίθανη στιγμή, έτσι για να μας δείξουν ότι το μυαλό μας τα παρήγαγε και ότι είμαστε πιο ισχυροί από αυτά.

Η αλλαγή έρχεται ως καρπός εξουδετέρωσης του φόβου, αλλά είναι και ο ίδιος ο φόβος. Ο Φόβος για ό,τι δεν γνωρίζουμε, για ό,τι μπορεί να μας μεταμορφώσει, να μας απομακρύνει από το οικείο και φαινομενικά ''διαχειρίσιμο''. Ο φόβος να εγκαταλείψουμε τα άλλοθι για μια ζωή όπου θα είμαστε ελεύθεροι, ορφανοί από την ανάγκη για παράπονο, έτοιμοι για κάθε αλλαγή, για κάθε μεταμόρφωση. Πανέτοιμοι.